نویسنده: دکتر محمدباقر لک، وبسایت تخصصی مکانیزاسیون کشاورزی
اگر هوای داخل گلخانه با یک عامل خارجی به گردش در نیاید، هوای گرم به مرور در بالای گلخانه تجمع یافته و هوای سرد در کف زمین و حول گیاهان ساکن گردد. فن سیرکوله کمک می‌کند تا نقاط سرد و گرم در کنج‌های گلخانه از بین بروند. فن‌های سیرکوله کمک می‌کنند تا دما یکنواخت شده و هزینه‌ها گرمایش را 5% کاهش می‌دهند. این فن‌ها همچنین با کاهش رطوبت در کنوپی گیاه، از ایجاد کپک و بیماری‌های گیاهی جلوگیری میکرد و بهره‌گیری از دی‌کسید کربن را نیز بهبود می‌دهند.
فن‌های کوچک با ظرفیت جابجایی هوایی معادل با یک چهارم حجم هوای گلخانه برای سیرکوله کردن هوا کافی هستند. برای گلخانه‌های کوچک، فن‌ها را در کنج‌های دو سر قطر گلخانه نصب می‌کنند. اگر گلخانه بزرگ باشد، ممکن است فن‌های سیرکوله در میانه طول قرار گیرند. حتی ممکن است که چهار فن در راستای عرض گلخانه لازم باشد. برای اغلب گلخانه‌های تفریحی، یک فن در هر گوشه کفایت می‌کند. در طول گرمترین ماه‌های تابستان که گلخانه باید تهویه داشته باشد، فن‌های سیرکوله را خاموش کنید.
گردش هوا
در فتوسنتز، گیاهان دی اکسید کربن را مصرف کرده و اکسیژن تولید می‌کنند. تبادل گاز از طریق منافذ ریزی بنام روزنه انجام میگیرد. حرکت هوا در شرایط محیط باز برای اختلاط اکسیژن و دی اکسید کربن با محیط پیرامون کفایت می‌کند. اما در گلخانه، حرکت محدود هوا ممکن است منجر به عدم تعادل اکسیژن تولیدی و سطوح کم دی اکسید کربن در لایه‌های مرزی پیرامون برگ‌ها گردد. عدم حرکت هوا و محدودیت دسترسی به دی‌اکسید کربن فتوسنتز و رشد کلی گیاه را کند می‌کند.
گردش خوب هوا در گلخانه مهم است تا رطوبت نسبی هوا را مدیریت کند. گیاهان دائماً تعرق کرده و رطوبت پیرامون برگ‌ها را افزایش می‌دهند. هوای گرم می‌تواند بخار آب بیشتری را نسبت به هوای سردتر حفظ کند و به محض این که دما به نقطه شبنم افت کند، رطوبت هوا به آب مایع چگالیده می‌شود. رطوبت نسبی بالا و ایجاد قطرات آب بر روی شاخ و برگ گیاه شرایطی را ایجاد می‌کند که برای بیماری‌های گیاهی مطلوب است. اختلاط هوای مرطوب با هوای خشک ریسک چگالش و شیوع بیماری‌ها را کاهش می‌دهد.
در طول زمستان، هوای گردش داده شده در گلخانه اغلب تبادل محدود یا ناچیزی با بیرون دارد. حرکت دائمی هوا دمای گلخانه را یکنواخت‌تر کرده، رطوبت نسبی را در تاج و بر روی سطوح برگ کاهش داده و تبادل گازی بین لایه مرزی و محیط پیرامون را حفظ می‌کند. فن‌ها و دریچه‌ها باید به گونه‌ای نصب شوند که جریان هوا را در سرتاسر تاج هدایت کنند نه در زیر سکوها یا در راستای راهروها.
در گلخانه‌های کوچک (کوچکتر از 30 متر مربع)، یک بخاری دائماً در حال کار، دارای کنترل روشن-خاموش کوره، می‌تواند گردش هوای کافی را ایجاد کند. فن‌های با جریان هوای افقی (HAF) مخصوص 20 تا 40 سانتی‌متری برای گلخانه‌های بزرگتر توصیه می‌شوند. فن‌های HAF سلامتی گیاه، مدیریت جلبک‌ها و کنترل چگالش را بهبود می‌دهند که موجب بالارفتن بهره‌وری سرمایه‌گذاری می‌شود. تحقیقات نشان داده است که گردش هوا با آهنگ مناسب باید در بازه 1.2 تا 3 مترمکعب در دقیقه باشد. آهنگ کمتر جریان هوا ممکن است منجر به مسائلی مرتبط با رطوبت و دی‌اکسید کربن گردد و جریان هوای بالاتر از 4.5 مترمکعب ممکن است به گیاهان آسیب برساند.
فن‌های HAF باید در ارتفاع حدودی 210 تا 240 سانتی‌متر بالاتر از کف نصب شده و در حدود یک چهارم مسیر طولی گلخانه قرار دارند. برای هر 15 متر طول گلخانه، یک فن دیگر باید اضافه شود. از آنجا که فن‌ها نسبتاً در دسترس هستند، شبکه‌های مناسب به دور تیغه‌ها برای ایمنی کارگر لازم است. ظرفیت فن HAF بر حسب مترمکعب باید حدود یک‌چهارم حجم گلخانه باشد. مثلاً، یک یک گلخانه به ابعاد 20 در 50 در 8 متر، حجمی در حدود 8000 متر مکعب دارد. تقسیم این حجم بر 4 می‌شود 2000 مترمکعب که حجمی از هوای گلخانه است که باید جابجا گردد. جدول زیر پیشنهادهایی برای اندازه فن برای گردش دادن هوای درون گلخانه را ارائه می‌دهد.
جدول. فن‌های توصیه شده برای گردش هوا
(با احتساب آهنگ گردش 1.5 تا 3 مترمکعب برای گلخانه‌هایی تا طول 15 متر)
مساحت کف (فوت مربع) قطر فن (اینچ) حرکت هوا (فوت مکعب)
| مساحت کف (فوت مربع) | قطر فن (اینچ) | حرکت هوا (فوت مکعب) |
| 100 | 6 | 400 |
| 200 | 8 | 600 |
| 300 | 10 | 800 |
| 400 | 12 | 1200 |
| 500 | 14 | 1600 |
زمانی که فن‌های تخلیه کار می‌کنند، فن‌های HAF لازم نیستند و کار باید مطابق با دستورالعمل یا مدیریت کنترل‌گر به انجام برسد. فن‌های سقفی ممکن است در گلخانه‌های 40 تا 80 متر مربعی و حداقل در ارتفاع 3 متر مؤثر واقع شوند. تیغه فن نصب شده باید حداقل 240 سانتی‌متر بالاتر از سطح زمین باشند. فن‌های نوسانی که هوا را از سرتاسر تاج گیاه حرکت می‌دهند، می‌توانند گردش هوا را در گلخانه‌های کوچکتر بهبود دهند.
بدون دیدگاه