محمدباقر لک، وبسایت تخصصی مکانیزاسیون کشاورزی. mbagherlak@agrimechanization.com
افزایش جمعیت، کاهش منابع، تلفات سنگین نهاده¬ها و محصول، افزایش هزینه‌های تولید و صدمات زیست‌محیطی متولیان امر کشاورزی را در سال¬های پایانی سده بیستم به چاره‌جویی واداشت. یکی از دستاوردهای این سال¬ها پیدایش تفکر مدیریت مکانی و زمانی نهاده‌های کشاورزی بود که از آن به کشاورزی دقیق تعبیر می¬شود.
برای مدیریت مکانی کشاورزی، انواع تجهیزات الکترونیکی به کار گرفته شد که مقدار بذر، سم، کود یا عمق خاک‌ورزی را بر مبنای نیاز مکانی واحد زراعی اعمال می‌کردند. برای این منظور از انواع سامانه‌های سنجش از دور یا نزدیک بهره‌برداری شد و از سامانه موقعیت‌یاب جهانی (GPS) برای ثبت داده‌ها یا کنترل مکانی تجهیزات و عملگرها استفاده شد.
تا کنون پژوهش‌های متنوعی در زمینه کشاورزی دقیق و مدیریت موضعی نهاده‌ها به انجام رسیده است و در زمینه ساخت انواع سامانه‌های سنجش و موقعیت‌یاب کشاورزی نیز پیشرفت‌های قابل توجهی صورت گرفته است. اما بخش دیگر کشاورزی دقیق مدیریت زمانی اقدامات زراعی است که در ایران کمتر بدان پرداخته شده است.
در مدیریت زمانی اقدامات زراعی، هدف آن است که مناسب‌ترین اقدام در بهترین زمان انجام گیرد. به عبارت دیگر اعمال نهاده‌ها، عملیات آماده‌سازی بستر بذر یا برداشت در زمانی انجام گیرد که گیاه به آن نیاز دارد و مقدار یا شدت اعمال نهاده\عملیات مناسب با نیاز زمانی گیاه باشد.
در حال حاضر، در گلخانه‌های هیدروپونیک اعمال کود متناسب با رشد و نمو گیاه و نیاز زمانی آن تغییر می‌کند. در این محیط‌ها تنوع زیادی در شرایط مکانی گیاهان وجود ندارد و با توجه به حساسیت گیاه به غلظت یون‌های محلول در آب، مواد مغذی متناسب با نیاز گیاه به محلول تزریق می¬شود.
این برنامه‌ریزی برای تغییر غلظت یون‌ها بر مبنای مدل رشد گیاه انجام می‌گیرد. برای این منظور تا کنون مدل‌های بیشماری ارائه شده است.
بسته به مقیاس کار، دقت مورد نیاز، امکانات موجود و ملاحظات اقتصادی، از دو نوع مدل بهره‌گیری می‌شود.
1) مدل‌های روندنما یا ساختاری
2) مدل‌های تجربی یا رگرسیونی
در مدل‌های روندنما ساز و کار فیزیولوژیکی رشد و نمو گیاه تجزیه و تحلیل و روابط کلی تبیین می‌شوند و سپس مدل‌های کلی ارائه می‌گردند که برای هر کار موردی بر مبنای داده‌ها و اطلاعات موجود، رشد و نمو گیاه را شبیه‌سازی می‌کنند. اما در مدل‌های تجربی ساز و کار حاکم بر رفتار گیاه مد نظر نیست و صرفاً روابط ریاضیاتی بر اساس داده‌های موجود ارائه می‌گردند.
مدل‌های روندنما به طور کلی چهار ساز و کار را در گیاه شبیه‌سازی می‌کنند:
1) جذب آب و مواد مغذی
2) فتوسنتز
3) تعرق
4) تنفس
البته این چهار سازوکار بطور زیرسامانه‌هایی وابسته به هم تشریح می‌شوند و اثرات متقابل بر یکدیگر دارند که همگی تابعی از شرایط محیط رشد هستند. این شرایط رشد عبارتند از مقدار اکسیژن و دی‌اکسید کربن محلول در آب، هدایت الکتریکی و اسیدیته محلول، کیفیت و شدت روشنایی پرتو قابل جذب، مقادیر اکسیژن و دی‌اکسید کربن موجود در هوا، دما و رطوبت.
بدون دیدگاه