فرصت-چالش
تأسیس رشته-گرایش مهندسی مکانیزاسیون و ماشین‌های کشاورزی، مهندسی ماشین‌های کشاورزی، مهندسی مکانیک ماشین‌های کشاورزی، مهندسی مکانیزاسیون کشاورزی، مهندسی مکانیک بیوسیستم با گرایش‌های روزافزون، مهندسی ماشین‌های صنایع غذایی و بسیاری از این عناوین که در طی پنج دهه برای جذب دانشجو ایجاد، حذف، اصلاح یا جایگزین شده‌اند؛ با این هدف به انجام رسیده است که مهندسینی را برای توسعه و عمران روستاها تربیت کرده و بخش فنی-مهندسی کشاورزی را پوشش دهد. هرچند، پیگیری جدی این هدف امروز در دانشگاه‌ها محل سوال است و ارزیابی‌های مقاله محور دانشگاهیان لطمات قابل توجهی به پژوهش‌های کاربردی در این زمینه وارد کرده است.
این پرسش به کرّات و به عناوین و موقعیت‌های مختلف مطرح شده است که تضمین اشتغال این متخصصین با کیست؟
در راستای اعتلای علمی دانشگاهیان از مربی به استادیاری تا استادی تا کنون هزینه‌های زیادی شده است و البته فهرست رنگین پژوهشگران و استادان ایران به‌ویژه متخصصین مهندسی بیوسیستم در زمره دانشمندان برتر جهان موجب مباهات دانشگاه‌ها بوده است و چه بسا نقش کلیدی ایشان در اعتلای علمی و افزایش رشد انتشار مقالات که قابل تقدیر است.
اما نکته‌ای کلیدی که همواره به فراموشی سپرده شده یا قصد بر نادیده گرفتن آن بوده است این است که گسترش علم تا چه اندازه مبتنی بر رفع نیاز بومی بوده است؟
سهم کشاورزان و مردم از این رشد علمی چیست؟
کشور ایران به سبب قرارگیری بر روی کمربند بیابانزایی زمین در معرض کاهش نزولات جوی است و اتخاذ تدابیری همچون افزایش جمعیت بحران تأمین امنیت غذایی را در کشور پیچیده‌تر می‌کند.
کشت در فضاهای باز با مصرف بیش از اندازه نهاده‌هایی همچون آب، انرژی، مواد مغذی و سموم شیمیایی پایداری توسعه را تهدید می‌کند، چه بسا این که ناملایمات جوی، شور شدگی منابع آب و خاک همراه با عدم توجه به قرنطینه اصولی مواد کشاورزی و بروز پدیده‌هایی همچون حمله آفات، عوامل بیماری‌زا و بسیاری از این قبیل کار را برای تأمین امنیت غذایی سخت‌تر کرده است.
با تغییر محیط کشت از مزرعه به گلخانه این امید می‌رفت که تا حد زیادی بر مشکلات بتوان فایق آمد؛ لیکن این مهم با کیفیتی مورد انتظار حاصل نشد!
می‌توان دلایل بسیاری را برای عدم موفقیت توسعه گلخانه‌ها در کشور و رونق نگرفتن صنعت گلخانه‌داری ارائه کرد که از آن جمله می‌توان به:
– عدم آموزش بهره‌برداران
– نبود نظارت بر کار پیمانکاران
– سواد پایین در دستگاه‌های نظارتی
– ارزانی نهاده‌هایی همچون آب، برق و گاز
– عدم توجه به حمایت ار فارغ‌التحصیلان کارآزموده و کم‌بضاعت
– عدم تخصص گرایی در طراحی، ساخت، تجهیز و بهره‌برداری گلخانه
اشاره کرد.
با توجه به اینکه تا کنون راهکاری برای حمایت سیستم بانکی کشور از افراد متخصص و کم‌سرمایه ارائه نشده است و با ایجاد بسترهای حمایتی کاملاً کانالیزه و موازی کارانه همچون پارک‌های علم و فناوری، بنیاد ملی نخبگان و بسیاری از این دست نیز مشکلات موجود بر سر راه اشتغال فارغ‌التحصیلان رفع نگردیده است؛ لازم است تا سازمان‌های متولی از جمله سازمان نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی و مجموعه‌های دولتی ساز و کاری را برای رفع مشکلات کشور به دست متخصصین بیوسیستم فراهم آورند.
از جمله پیشنهادهایی که چند سال پیش ارائه شد، تدوین دفترچه صلاحیت‌های رشته بود که انتظار آن می‌رفت با همکاری سازمان نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی و انجمن مهندسی ماشین‌های کشاورزی و مکانیزاسیون ایران ضمانت اجرایی یابد؛ لیکن این مهم محقق نشد و ابتر ماند.
آنچه مشخص است؛ کشور ما امروز در همه زمینه‌های مرتبط با کشاورزی و صنایع غذایی به تخصص مهندسین بیوسیستم نیازمند است و از طرف دیگر، مهندسین بیوسیستم نیاز به اشتغال دارند، اما هیچ اراده‌ای نه در جامعه دانشگاهی و نه در بخش اجرا برای نیل به این دو مهم (رفع نیاز و اشتغال) وجود ندارد.
امید است تا تدابیری جهت نیل به این دو مهم اتخاذ گردد.
دکتر محمدباقر لک
وبسایت تخصصی مکانیزاسیون کشاورزی
دوم آذرماه 1397
بدون دیدگاه